O efekty rozmów spytaliśmy szefa Krajowej Sekcji Górnictwa Węgla Kamiennego NSZZ "Solidarność" Bogusława Hutka.

- Zawartość umowy i załączników dotyczących zasad pomocy publicznej, inwestycji, przyszłości terenów pogórniczych oraz instrumentów pomocowych dla firm okołogórniczych i gmin górniczych mamy ustaloną. Wszystkie kwestie sporne wyjaśniliśmy - poinformował przewodniczący. - Przestrzegam jednak przed hurraoptymizmem i mówieniem o wielkim sukcesie, bo do tego - wbrew pozorom - droga daleka. Teraz w spółkach węglowych muszą zostać zaakceptowane plany operacyjne kopalń, a one budzą wiele kontrowersji. Zakończyliśmy pewien, bardzo ważny nawet, etap prac, ale to jeszcze nie koniec - zaznaczył.

Zadowolenia nie krył minister Soboń.

- Udało nam się porozumieć - uzgodnić umowę społeczną, która pokazuje przyszłość górnictwa węgla kamiennego do roku 2049, ale jednocześnie proces ten zaplanować w sposób uzgodniony, sprawiedliwy i pokazujący, co dalej na terenach pogórniczych - stwierdził wiceszef resortu aktywów państwowych po zakończeniu ostatniej tury rokowań. - Jestem przekonany, że to jest dobry dokument przede wszystkim dla pracowników górnictwa węgla kamiennego, ale także ważny z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego Polski, z punktu widzenia polskiej gospodarki - dodał.

"Oś czasu" potwierdzona

W umowie potwierdzono ustaloną we wrześniu ubiegłego roku "oś czasu", zgodnie z którą zakłady górnicze mają być stopniowo wygaszane. Ponadto poszerzono ją o zakłady spoza Polskiej Grupy Górniczej SA (PGG).

Punkt czwarty umowy społecznej stanowi, że:
- w 2021 r. zakończy eksploatację KWK "Ruda" Ruch "Pokój", a KWK "Wujek" połączy się z KWK "Murcki-Staszic",
- w 2023 r. KWK "Ruda" Ruch "Bielszowice" i KWK "Ruda" Ruch "Halemba" zostaną połączone w jeden ruch (do 2022 r. przeanalizowana zostanie możliwość wykorzystania zasobów węgla koksowego z "Bielszowic"),
- w 2028 r. zakończy eksploatację KWK "Bolesław Śmiały" (przeanalizowana zostanie możliwość inwestycji w złoże "Za Rowem Bełckim"),
- w 2029 r. zakończy eksploatację KWK "Sośnica" (zweryfikowana zostanie możliwość pozyskania koncesji z partii "Makoszowy"),
- w 2034 r. zakończy eksploatację ruch powstały z połączenia KWK "Ruda" Ruch "Bielszowice" i KWK "Ruda" Ruch "Halemba",
- w 2035 r. zakończy eksploatację KWK "Piast-Ziemowit" Ruch "Piast",
- w 2037 r. zakończy eksploatację KWK "Piast-Ziemowit" Ruch "Ziemowit" (do 2023 r. przeanalizowana zostanie możliwość dalszego funkcjonowania KWK "Piast-Ziemowit" w zakresie ewentualnego wykorzystania węgla przy procesie zgazowania pod kątem produkcji metanolu),
- w 2039 r. zakończy eksploatację KWK "Murcki-Staszic",
- w 2040 r. zakończą eksploatację KWK "Bobrek" i ZG "Brzeszcze",
- w 2041 r. zakończy eksploatację KWK "Mysłowice-Wesoła",
- w 2043 r. zakończy eksploatację KWK "ROW" Ruch "Rydułtowy",
- w 2046 r. zakończy eksploatację KWK "ROW" Ruch "Marcel",
- w 2049 r. zakończą eksploatację KWK "ROW" Ruch "Chwałowice", KWK "ROW" Ruch "Jankowice", Lubelski Węgiel "Bogdanka" SA, ZG "Janina" i ZG "Sobieski".

System wsparcia dla kopalń oceni Bruksela

Jeśli parafowany dokument wejdzie w życie, wprowadzony zostanie rządowy system wsparcia finansowego polegający na:
- pokrywaniu kosztów nadzwyczajnych ponoszonych przez likwidowane zakłady,
- dopłatach do kosztów redukcji zdolności produkcyjnych kopalń z zastosowaniem mechanizmów zapewniających skuteczność tego procesu, między innymi kontroli i weryfikacji wykorzystania wsparcia oraz uzależnienia wysokości dopłat od cen węgla i przychodów bilansujących poziom wsparcia,
- uwzględnieniu kosztów wynagrodzeń pracowników PGG, Tauron Wydobycie SA i Węglokoks Kraj Sp. z o.o. oraz zastosowaniu mechanizmu waloryzującego ich przeciętne miesięczne wynagrodzenia o 3,8 procent w 2022 r., 3,5 proc. w 2023 r., 3,4 proc. w 2024 r. i 3,3 proc. w 2025 r. (uzgodniona indeksacja wynagrodzeń wynika ze zmniejszenia poziomu zatrudnienia w tych spółkach).

Do czasu zakończenia wydobycia zakłady objęte umową społeczną będą korzystały z systemu wsparcia w ramach dopłat do redukcji zdolności produkcyjnych, zgodnie z własnymi programami operacyjnymi. Po zakończeniu wydobycia otrzymają wsparcie finansowe na koszty nadzwyczajne wynikające z procesu likwidacyjnego.

Strona rządowa podejmie działania legislacyjne mające na celu przyjęcie powyższych rozwiązań, choć trzeba pamiętać, że ich wdrożenie jest uzależnione od pozytywnej decyzji Brukseli. Jednocześnie rząd zobowiązał się do przekazywania przedstawicielom strony społecznej informacji na temat procesów prenotyfikacji i notyfikacji systemu wsparcia przez KE. Nie jest też wykluczone, że w spotkaniach roboczych poprzedzających prenotyfikację i notyfikację wezmą udział przedstawieni przez związkowców eksperci jako obserwatorzy. Umowa przewiduje taką możliwość.

Co dla pracownika?

Osobom zatrudnionym w górnictwie węgla kamiennego pod ziemią lub w zakładach przeróbki mechanicznej węgla według stanu z dnia 25 września 2020 r. (oraz - w uzasadnionych przypadkach - po tej dacie) zagwarantowano pracę w kopalniach objętych systemem wsparcia do momentu uzyskania praw emerytalnych.

Jednocześnie skonstruowano system alokacji dający możliwość przeniesienia pracownika - za jego zgodą - do innej jednostki produkcyjnej objętej systemem wsparcia.

Jeżeli w ramach systemu alokacji pracownik nie posiadający uprawnień emerytalnych nie będzie miał zagwarantowanej ciągłości zatrudnienia pod ziemią lub w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla, otrzyma opcję skorzystania z systemu osłon socjalnych. System ten obejmie osoby zatrudnione w jednostkach produkcyjnych spółek objętych systemem wsparcia, kontrolowanych bezpośrednio lub pośrednio przez Skarb Państwa w dniu podpisania umowy społecznej.

Przewidziano trzy rozwiązania osłonowe: urlop górniczy, urlop dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla i jednorazową odprawę pieniężną.

Ostateczne zasady realizacji świadczeń w ramach systemu osłon socjalnych zostaną uregulowane ustawowo. Chodzi głównie o:
- zmianę wysokości świadczenia socjalnego, które pracownik otrzymuje w okresie korzystania z urlopu górniczego albo urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla z dotychczasowych 75 proc. na 80 proc. miesięcznego wynagrodzenia,
- zmianę wysokości jednorazowej odprawy pieniężnej z dotychczasowej wielokrotności należnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z pierwszego półrocza roku poprzedzającego rozwiązanie umowy o pracę w jednostce produkcyjnej, w której pracownik był zatrudniony, na stałą wysokość w kwocie 120 tysięcy złotych netto dla każdego pracownika, który podejmie decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę (za zgodą pracodawcy),
- możliwość skorzystania z jednorazowych odpraw pieniężnych przez pracowników zatrudnionych na powierzchni (a więc również w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla) i posiadających co najmniej roczny staż pracy w przedsiębiorstwie górniczym, a także przez pracowników zatrudnionych pod ziemią i posiadających co najmniej roczny staż pracy pod ziemią.

Podkreślono, że jednorazowa odprawa pieniężna nie będzie przysługiwać pracownikom mogącym skorzystać z urlopu górniczego lub urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla.

Jeżeli pracownik skorzysta z urlopu górniczego, urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla lub jednorazowej odprawy pieniężnej, nie będzie mógł ponownie podjąć pracy w spółkach górniczych kontrolowanych bezpośrednio lub pośrednio przez Skarb Państwa, jak również w spółach-córkach tych spółek.

Z myślą o przyszłości

Minimalizację negatywnych skutków społeczno-gospodarczych transformacji i wzmocnienie bilansu systemu energetycznego ma umożliwić osiem wpisanych do umowy inwestycji w skali przemysłowej. To:
- budowa instalacji do zgazowania węgla w technologii IGCC z członem do wychwytu dwutlenku węgla,
- budowa infrastruktury do transportu wychwyconego dwutlenku węgla do podziemnego magazynu,
- budowa i dostosowanie podziemnych magazynów do składowania dwutlenku węgla wychwyconego w górotworze,
- budowa instalacji do produkcji niskoemisyjnego paliwa węglowego, którego wykorzystanie będzie dozwolone w gospodarstwach domowych do 2045 r.,
- budowa instalacji umożliwiającą zgazowanie węgla do metanolu,
- budowa instalacji do wytwarzania (wychwytywania) wodoru z gazu koksowniczego,
- budowa instalacji umożliwiającą zgazowanie węgla do syntezowego gazu ziemnego (SNG) z członem do wychwytu dwutlenku węgla,
- zagospodarowanie metanu z powietrza wentylacyjnego z kopalń węgla kamiennego.

Mają one powstać w latach 2023-2029, zaś do połowy roku 2022 rząd zaproponuje ich lokalizację, a także zapewni warunki umożliwiające rozpoczęcie realizacji projektów.

Strona rządowa podtrzymała w całości gotowość do realizacji wrześniowego porozumienia, które kończyło strajk pracowników PGG - "ze szczególnym uwzględnieniem planu transformacji województwa śląskiego".